Czym jest inteligencja emocjonalna?

Czym jest inteligencja emocjonalna? Czy jej poziom jest ważny w odniesieniu do poczucia szczęścia, ma wpływ na jakość naszych relacji, przekłada się na rozwój zawodowy? Jak można rozwijać inteligencję emocjonalną? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w niniejszym artykule.

Inteligencja emocjonalna – definicja

Inteligencja emocjonalna jest definiowana jako umiejętność kierowania własnymi emocjami, rozumienia emocji innych i właściwego reagowania na nie. Nie da się zaprzeczyć, że pojęcie to stało się popularne, wręcz modne w świecie psychologii biznesu, psychologii pracy, w coachingu. Trenerzy rozwoju osobistego posługują się nim równie często jak pojęciem „perswazja”, „wywieranie wpływu”, „manipulacja” „NLP”. Warto przypomnieć genezę tej formy inteligencji.

Pojęcie inteligencji emocjonalnej zostało po raz pierwszy zaproponowane przez dwóch amerykańskich psychologów – Jacka Mayera oraz Petera Salovey’a w roku 1990 – czyli ponad 30 lat temu. Jednakże termin ten został spopularyzowany kilka lat później przez Daniela Golemana, który w roku 1996 wydał książkę „Inteligencja emocjonalna”.

Mayer i Salovey określili tym mianem zdolność przetwarzania informacji o własnych i cudzych emocjach oraz możliwość wykorzystania tych informacji do kierowania myślami i zachowaniem. Co więcej, w opracowanym modelu inteligencji emocjonalnej wyodrębnili cztery obszary (wymiary) inteligencji emocjonalnej. Każdy składa się z czterech rodzajów zdolności (umiejętności).

Inteligencja emocjonalna model Mayera i Saloveya

Pierwszy obszar obejmuje zdolności do spostrzegania i wyrażania emocji, w szczególności składają się nań:

• zdolność do rozpoznawania własnych emocji,
• zdolność do rozpoznawania emocji u innych ludzi i w dziełach sztuki,
• zdolność do adekwatnego wyrażania emocji i potrzeb z nimi związanych,
• zdolność rozróżniania między adekwatnymi a nieadekwatnymi oraz autentycznymi a zafałszowanymi przekazami emocjonalnymi.

Drugi obszar to emocjonalne wspomaganie myślenia, w którym wyodrębnia się:

• zdolność do emocjonalnego kierowania uwagą na istotne informacje,
• zdolność do wywoływania u siebie określonych emocji w celu lepszego rozumienia przeszłej, bieżącej lub przyszłej sytuacji,
• zdolność do przyjmowania różnych punktów widzenia w zależności od nastrojów,
• zdolność do stosowania przy rozwiązywaniu problemów różnych sposobów podejścia odpowiadających zmieniającym się nastrojom.

Trzeci obszar to zdolność do rozumienia emocji, obejmujący:

• zdolność do nazywania emocji,
• zdolność do interpretowania znaczenia emocji, ich związku z relacjami interpersonalnymi,
• zdolność do rozumienia złożonych emocji,
• zdolność do rozumienia zmian w przebiegu emocji.

Czwarty obszar – zdolność do kontrolowania i regulowania emocji, a w nim wyróżniamy:

• zdolność bycia otwartym na przyjemne i nieprzyjemne emocje oraz uczucia,
• zdolność do świadomego angażowania się w emocje lub separowania od nich,
• zdolność do obserwowania emocji i poddawania ich refleksji,
• zdolność do kontrolowania emocji poprzez wyciszanie emocji nieprzyjemnych (bez ignorowania ich wartości informacyjnej) i wzmacnianie emocji przyjemnych.

Jeśli uważasz, że to trochę skomplikowane, przeanalizuj inne koncepcje. Na początek warto przytoczyć model autorstwa Daniela Golemana.

Inteligencja emocjonalna według Daniela Golemana

Z kolei Daniel Goleman w swoim modelu wyodrębnił 2 grupy kompetencji składających się na inteligencję emocjonalną:

• kompetencje emocjonalne (samoświadomość i samokontrola)
• kompetencje społeczne (świadomość społeczna i zarządzanie relacjami)

Kompetencje emocjonalne

Samoświadomość czyli zdolność rozpoznawania i nazywania swoich emocji, świadomość swoich możliwości, umiejętności, silne poczucie własnej wartości. Warto podkreślić, że precyzyjne nazywanie odczuwanych emocji pozwala nam zrozumieć siebie, a konkretnie potrzeby, które stoją za daną emocją.

Samokontrola to zdolność wyrażania emocji, panowania nad nimi, umiejętność wpływania na swoje emocje i zachowanie. Wyrażanie emocji jest możliwe wtedy gdy mamy świadomość, iż uwalnianie jest naturalne i konieczne w przeciwieństwie do ich tłumienia, wypierania. Ważne, by ekspresji emocji towarzyszyła ich obserwacja, która pozwoli dostrzec, jakie bodźce, myśli wywołują określone odczucia. Stwarza to możliwość dokonania świadomego wyboru reakcji emocjonalnej, dzięki czemu nie emocje kontrolują Ciebie, ale to Ty masz nad nimi kontrolę.

Kompetencje społeczne

Świadomość społeczna innymi słowy umiejętność rozumienia emocji innych ludzi, spojrzenia na daną sprawę z perspektywy drugiej osoby (innymi słowy stanowi ją empatia emocjonalna i poznawcza). Empatia pomaga w relacjach międzyludzkich – zarówno przyjacielskich, małżeńskich, rodzicielskich jak i zawodowych.

Zarządzanie relacjami wiąże się z wpływaniem na relacje międzyludzkie, łagodzeniem konfliktów, przewodzeniem, tworzeniem więzi, wzbudzaniem pożądanych reakcji (co wiąże się ze zdolnościami przywódczymi, kooperacyjnymi i umiejętnością perswazji).

Inteligencja emocjonalna – co nam daje?

Niewątpliwie poziom inteligencji emocjonalnej jest skorelowany pozytywnie z poczuciem szczęścia. Świadczą o tym wyniki wielu badań m.in przeprowadzonych przez Joannę Borkowską i Joannę Parzóch, Annę Matczak i Katarzynę Knopp. Im lepiej zarządzamy swoimi emocjami, tym lepsze nasze efekty w każdej sferze życia, co przekłada się na bardziej efektywne radzenie sobie ze stresem, większe zadowolenie z życia, świadomość własnej wartości, poczucie wewnętrznego spokoju oraz spełnienia.

Ponadto, inteligencja emocjonalna ma wpływ na to, jak kształtują się nasze relacje z innymi, dotyczy to zarówno życia prywatnego, jak i zawodowego. Wydaje się być oczywistym, że rozumienie emocji innych ludzi, empatyczne podejście pozwala budować lepsze relacje, dobrze komunikować się z innymi, wpływać na innych bez stwarzania sytuacji konfliktowych.

Co więcej, inteligencja emocjonalna odgrywa także istotną rolę w radzeniu sobie ze stresem, zabezpiecza nas przed samotnością, izolacją społeczną. Poza tym daje poczucie wpływu na bieg wydarzeń oraz wiarę we własne możliwości i w to, że jest się zdolnym do osiągnięcia celu.

Warto podkreślić kluczową rolę inteligencji emocjonalnej w rozwoju zawodowym. Według Daniela Golemana ma ona zdecydowanie większy wpływ na sukces zawodowy niż inteligencja racjonalna. Dzieje się tak dlatego, że inteligencja emocjonalna w pracy przekłada się na większą satysfakcję z pracy, efektywne radzenie sobie ze stresem, kompetencje interpersonalne, umiejętności przywódcze oraz osiągnięcia w miejscu pracy. Z tego względu większość managerów w procesie rekrutacji wybiera pracowników prezentujących wyższy poziom inteligencji emocjonalnej niż iloraz inteligencji.

Inteligencja emocjonalna – jak ją rozwijać?

Możliwe, że pomyślałeś, iż inteligencja emocjonalna jest cechą wrodzoną, dziedziczną i ma charakter stały. Co oznacza, że nie masz żadnego wpływu na jej poziom. Nic bardziej mylnego – uczymy się jej przez całe życie w miarę nabywania doświadczeń, wyciągania wniosków z życiowych lekcji. Możemy ją również świadomie rozwijać – dzięki czemu poprawiamy kontakt z samym sobą, jak i funkcjonowanie w społeczeństwie.

Jeżeli chcesz poprawić swoją inteligencję emocjonalną,  najpierw ustal jak się ona kształtuje rozwiązując test inteligencji emocjonalnej.

Potem zajmij się samoobserwacją własnych zachowań, reakcji na określone sytuacje. Co więcej, nie tłum emocji, zauważaj je i przyglądaj się nim jak obserwator.Poza tym sprawdź, jakie myśli, przekonania pojawiają się w twojej głowie. Bądź wnikliwy i zauważ, jak reaguje twoje ciało. Może boli Cię głowa, a może odczuwasz ucisk w klatce piersiowej? To ważne, gdyż emocje – jak wiesz – zaczynają się w ciele. Co więcej, czasem zostają w nim zablokowane, co skutkuje problemami natury zdrowotnej (o czym piszę w innych artykułach).

Kończąc ten wątek chcę zaznaczyć, że poznać siebie możesz także dzięki prowadzeniu swego rodzaju dziennika. Zatem spróbuj opisywać własne nastroje, odczucia, jakie pojawiają się w związku z różnymi zdarzeniami. Warto przy tym zadawać sobie pytania, takie jak: „Co wtedy czułam?”, „Dlaczego tak zareagowałem?”, „Czego się obawiałem?”, „Jak postąpiłbym najchętniej?”. W ten sposób pogłębiasz swoją samoświadomość, zwiększasz poziom samoakceptacji i uzyskujesz kontrolę nad swoimi emocjami. Dzięki temu możesz podjąć kolejny krok i zadać pytania o prawdziwe uczucia i potrzeby innych ludzi. Tym samym zacząć rozwijać swoje kompetencje społeczne. Czy to jedyne sposoby na rozwijanie IE? Poza tym wszystkim  psychoterapia i konsultacje psychologiczne mogą również pomóc rozwijać inteligencję emocjonalną.